Donker en licht in het Guislain, huilen – om de expo Donkere Kamers – en lachen – om Tabula Rasa – lagen nog nooit zo dicht naast elkaar.
Het Guislain Museum te Gent, is gevestigd in een oud gesticht en spitst zich niet geheel toevallig toe op de geschiedenis van de psychiatrie en het uitbouwen van een geweldige collectie outsiderkunst.
Hun vaste collectie, zowel die van psychiatrische instrumenten en historiek, als de outsiderkunst (één van de grootste collecties van Europa), zijn meer dan een bezoek waard. Temeer daar het museum in een prachtig neogotisch gesticht zit waar je met een beetje fantasie de ondergepiste lakens nog kan ruiken.
Naast het tonen van hun vaste collectie en het vertellen over de psychiatrie organiseert het Guislain verschillende, veelal thematische tentoonstellingen. Nu is een goede thematische tentoonstelling a priori lastig, zo niet onmogelijk, en we zien dan ook naast veel mislukkingen slechts een enkele keer een geslaagd experiment. Met een thematische expositie wordt waarschijnlijk gepoogd het desbetreffende thema een duidelijke omkadering te geven en zodoende de bezoeker iets ‘bij te brengen’ zowel over het thema als over de getoonde werken.
Twee vliegen in één klap dus; men leert bijvoorbeeld iets over melancholie en depressie, het thema in het Guislain, en men leert iets over de kunstwerken en de kunstenaars. Dubbel winst zou je denken, maar helaas gaat deze bal niet altijd op en zo ook ditmaal niet in het Guislain.
- Thierry De Cordier
Laat de titel ‘Donkere Kamers’ nog iets aan de verbeelding over, bij de eerste stappen in de zaal wordt de gekoesterde hoop resoluut met de grond gelijk gemaakt.
De interpretatie van ‘melancholie’ is letterlijk en vooral oppervlakkig geïnterpreteerd: Melancholie = depressie = donker, somber, negatief. De muren donker; de werken donker, 20e eeuw naast de 21 eeuw, middeleeuwen naast 17e eeuw. Het verhaal dat daarmee ‘verteld wordt’, wordt vaag en nietszeggend; een collectie topstukken bij elkaar geraapt en op schijnbaar totaal willekeurige volgorde (enkel het hoekje met middeleeuws en 17e-eeuws werk vertoont enige cohesie) naast elkaar geplaatst.
Een grote potpourri waar de intrinsieke kwaliteit van de individuele werken totaal verdwijnt. Hetgeen toch moeilijk lijkt met dergelijke topstukken.
- Lee Ranaldo’s (o.a. Sonic Youth) ‘wegtekeningen’ tekeningen die hij onderweg maakte
Plat wordt het omdat een werk eenduidig geïnterpreteerd wordt, vanuit een eenduidige invulling van melancholie. Was de renaissancistische melancholie ook de katalysator voor grote werken, de motor achter het genie, in het Guislain lijken melancholie, duisternis en depressie één en het zelfde te zijn.
Waarom bijvoorbeeld niet de veelheid aan betekenissen genomen die met Melancholie gemoeid zijn? Vanuit de ziekte in de middeleeuwen door naar het genie uit de renaissance, naar de mystiek bij Knopf en Goethe, om via Duchamp en de (rationele) moderniteit naar een hedendaagse duiding te komen?
- Jean Marie Bustamante
De werken vragen er om, de curator schiet het af.
Tragisch dieptepunt van de expo zijn de werken van Ellen de Meuter. Is haar naïeve, cartooneske stijl normaal gezien een verademing, met geweldige werken die het midden laten tussen Die Blaue Reiter, Jonathan Meese en Charles Burns, de werken getoond in het Guislain doen haar oeuvre totaal geen eer aan en lijken nog het meest op de schilderkunstige experimenten van de minder talentvolle antroposofen.
- Erwin Olaf
Het is een luxe om van privé collectioneurs, galeries en andere musea werken te mogen ontlenen, maar wellicht dat menig kunstenaar, wanneer het hem gevraagd werd, terecht bedankte voor de eer. De vraag is dan ook wie er baat heeft bij een dergelijke opstelling? De kunstenaar zal het niet zijn en de toeschouwer waarschijnlijk ook niet daar hem uiteindelijk niets wordt bijgebracht over melancholie, of over de kunstenaars die getoond worden.
- Fragment uit het werk van Marijke van Warmerdam
Vooral dat laatste is jammer wanneer de opzet van het Guislain duidelijk educatief boven artistiek is. De teksten naast de werken die dit aspect nog ietwat zouden kunnen bijsturen schieten helaas ook schaamtelijk te kort. Zo valt er naast het werk ‘Zonder titel (Trauer)’ van Johannes Kahrs te lezen “(…) in dit werk zien we een beeld van verdriet en rouw. (…)” en het tekstje naast het werk van Thierry De Cordier begint met “De zeezichten van de Belgische kunstenaar Thierry De Cordier (1954) zijn zeer mysterieus.”
Je vraagt je haast af of ze de teksten voor de blinden en slechtziende gewoon maar hebben afgedrukt en naast de desbetreffende werken hebben geplaatst, of dat ze zich proberen te verantwoorden waarom ook dit werk is opgehangen.
- Quicksilver #3 en Oval Quicksilver van
Het is gelukkig niet enkel kommernis in het Guislain, in het verlengde van de Donkere Kamers bevindt zich namelijk de tentoonstelling Tabula Rasa, die een dialoog zou moeten zijn met Donkere Kamers. Is de term dialoog inmiddels wel een beetje misselijkmakend in een artistieke context, in dit geval is het ook totaal misplaatst daar het in zijn geheel niet zichtbaar is hoe deze exposities naast, of met elkaar zouden moeten fungeren.
Tabula Rasa lijkt van een andere planneet te komen en hier op de verkeerde halte te zijn uitgestapt. Zij zou in het SMAK uitgestapt moeten zijn, of anders in een hippe galerie in Londen of Berlijn. Hoewel dan niet geheel op de juiste plaats, zorgt ze hier wel voor de nodige ademruimte, voor een vlaag van frisse lucht – en licht – die je in het gezicht slaat alsof je in een middeleeuws kasteel naar eeuwen van verstoffing eindelijk de ramen opent.
- Zaalzicht met pontificaal in beeld werk van
- met daarachter werk van
Een welkome verassing dus, een opstelling die in eerste instantie doet vermoeden dat het om een solo gaat, maar, waar bij nader inzien blijkt dat het om 12tal (totaal) verschillende kunstenaars gaat. Alles wat misgaat in Donkere Kamers gaat hier goed: Geen duiding bij de werken en geen letterlijke interpretaties die opgelegd worden en daarmee de werken afstompen. De werken krijgen in Tabula Rasa de kans om te existeren voor wat ze zijn; kunstwerken, sprekende concepten die ook daadwerkelijk iets te zeggen hebben en eventueel, of in het beste geval, met elkaar in dialoog kunnen gaan en zo een verhaal vertellen.
- Het werk van
- met daaronder een detail
Curator Wim Lambrecht heeft het zich misschien een beetje makkelijk gemaakt door werken te kiezen die grijs, donker of zwart zijn en deze vervolgens in een witte ruimte te plaatsen met doorkijkjes, maar waarom ook moeilijk doen? Tegelijkertijd toont Lambrechts videokunst, naast schilderkunst, naast sculptuur, naast fotografie en noem maar op in een ruimte die in totaal nog geen 60 vierkante meter groot zal zijn.
Geen afzonderlijke kubussen met werken, maar de ruimtes visueel met elkaar verbinden met doorkijkjes, waarbij de illusie van spiegels en vensters opgewekt wordt. De ruimte is interessant en slim ingericht zodat zelfs de ruimte de werken versterkt.
- Lost Memory
Vooral de ‘saamhorigheid’ die deze werken uitstralen is bewonderenswaardig. Ze tolereren elkaar niet enkel, maar versterken elkaar met hun aanwezigheid. Een fragiele evenwichtsoefening waar je het gevoel hebt dat je er niets bij kan plaatsen noch iets kan weghalen.
- Tom Hallet SomePlace #1
Een installatie die ze dan idealiter ook gewoon in zijn geheel zouden verplaatsen, zonder de werken bij de afbouw te amputeren door ze van hun ledematen, de andere werken, te ontdoen.
- Museum, Denmark
Tabula Rasa is nog tot 24 mei te bezichtigen, Donkere Kamers tot 31 mei in het Guislain te Gent.
Leave a Reply