De rondreizende Europese Biënnale opende vorig weekeinde in Palermo. De titel is van de landschapsarchitect en filosoof Gilles Clément, naar een boek dat hij schreef in de jaren negentig. De mensheid als tuinier van planeet aarde. Het Antropoceen avant la lettre zeg maar, maar de Manifesta steekt het politieker in, en ook lokaler.
Directrice Hedwig Fijen gaf het Rotterdamse onderzoeksbureau OMA (Office for Metropolitan Architecture) opdracht een urban research study van de stad te maken, wat resulteerde in de Palermo Atlas. Veel beeld, kaarten, cijfers, interviews en citaten. Mooi vormgegeven zoals we gewend zijn van OMA. Palermo wordt neergezet als knooppunt waar belangrijke thema‘s van onze tijd uitvergroot bij elkaar komen. Het samenleven van verschillende culturen en religies door constante migratiestromen, mislukte moderne grootstedelijke stadsplanning, en niet onbelangrijk voor dit specifieke (ei)land: de rol van de maffia.
De prachtige vaak vervallen architectuur uit verschillende tijdvlakken, Palazzo’s waaraan de schade door bombardementen in WOII nog te herkennen is, in onbruik geraakte kerken, ze zijn niet slechts het decor voor deze Manifesta. Het curatorenteam heeft de Manifesta in drie tentoonstellingen onderverdeeld. Garden of Flows, Out of Control Room en City on Stage.
(een bericht van Selma van Panhuis)
Het (ook letterlijke) hoogtepunt van deze Manifesta ligt op Pizzo Sella, waar eind jaren zeventig tijdens de hoogtijdagen van de maffia werd begonnen met de bouw van ongeveer 170 huizen midden in een beschermd natuurgebied. Bij de uiteindelijke verkoop bleek er toch geen vergunning te zijn om hier te wonen. Sindsdien wordt deze, vanuit Palermo zichtbare heuvel, ook wel de hill of shame genoemd. A poster child of real estate corruption.
Het Belgische Rotor ontwikkelde een environmental intervention in een van de betonnen skeletten.
Alle materialen komen uit de omliggende villa‘s waar stapels marmer en andere bouwmaterialen zijn achtergelaten.
Het werk ontsluit de schoonheid van deze plek voor een publiek dat normaal gesproken niet welkom is op dit privéterrein. Tegelijkertijd een raar soort monument voor meer dan een halve eeuw dominantie door de maffia.
In een buitenwijk gelegen tussen Pizzo Sella en het centrum van Palermo ligt ZEN (Zona Espansione Nord) Hier wordt gewerkt aan de Becomming Garden van Gilles Clément i.s.m. Coloco. Wij zijn er een dag voor de opening.
Wanneer we het in 1962 geconcipieerde sociale woningbouwcomplex van Vittorio Gregotti binnenlopen is duidelijk dat hier normaal gesproken niemand komt die er niet zelf woont. We voelen ons erg ongemakkelijk en gaan naarstig op zoek naar het rode Manifesta plakkaat.
Het terrein ligt er verlaten bij, we zijn de enige bezoekers. Destijds werd de wijk nog voor ze was opgeleverd al gekraakt door grote groepen mensen die op dat moment geen woning hadden. Lange tijd woonden ze er zonder stadsvoorzieningen zoals water. Inmiddels is er wel water, maar wordt er nog steeds niet voor betaald. De stad schrijft deze post af als ‘verloren water’ om de boekhouding op orde te houden.
Het begin van de tuin aangelegd samen met de buurtbewoners. Het is een nobel initiatief. Maar er blijft een bitter gevoel achter. Ook met het vooruitzicht op de bus internationale kunstprofessionals die morgen waarschijnlijk deze plek voor even zal aandoen.
De openingsdag op Quattro Cantie. Vier nieuwe uit verschillende religies samengestelde heiligen hangen op de hoeken van dit centraal gelegen plein. Het werk Tutto (2018) van Matilde Cassani. Een nieuw feest voor Palermo, de bijbehorende performance helaas gemist.
Veel mooie in onbruik geraakte historische locaties. Hier Whipping Zombie van Yuri Ancarani, helaas nog niet helemaal goed geïnstalleerd, waardoor de ondertiteling eraf viel.
Geen kunst maar wel overal aanwezig, een gedenkplaat ter ere van Giovanni Falcone en Paolo Borsellino. Deze onderzoeksrechters werden in 1992 vermoord door Cosa Nostra. Een belangrijk keerpunt in de strijd tegen de maffia.
I’m happy to own my implicit biases, performance van Nora Turato in Oratoria di San Lorenzo. De metalen kooien voor de toeschouwers creëren een soort kleedkamersituatie in de barokke kerk.
De hal van Palazzo Butera, een van de drie prachtige vervallen Palazzo’s in de stad die samen met de botanische tuin de hoofdlocaties voor de Manifesta vormen. Onderdeel van de tentoonstelling Garden of Flows. Hier met werk van Renato Leotta. Deukjes in tegels van klei. De registratie van vallende citroenen in een nabijgelegen boomgaard.
Het valpatroon van de citroenen gedurende een seizoen.
Nog meer citrusvruchten bij Fallen Fruit. Theatre of the Sun (2018)
Een installatie van behang en een gratis mee te nemen Public Fruit Map waarop alle vrij toegankelijke fruitbomen in het centrum van Palermo staan ingetekend.
Sterke presentatie van Melanie Bonajo met Night Soil (2014).
Wishing Trees (2018) van Uriel Orlow.
Werk van Maria Thereza Alves.
Nu naar de locatie waar Festino della Terra (Alaraagbo XIII) van start gaat. Het werk dat Jelili Atiku speciaal voor de Manifesta maakt.
Nora Turato wacht ook tot de performance eindelijk gaat beginnen. Haar enorme stiletto’s met metaalspikes ingeruild voor badslippers.
De voorbereidingen beginnen op gang te komen.
Nog even poseren voor instagram.
Na meer dan een uur wachten gaat de optocht eindelijk richting stad. Hier zullen aarde, planten en sculpturen zich bij de installatie in Palazzo Costantino voegen.
T/m 4 november a.s.
Leave a Reply