Standplaats Taiwan: Hualien

Ik hoor veel over het minder bevolkte want meer onbegaanbare Oosten van Taiwan. De overweldigende prachtige natuur van de bergketens en kusten, daar wil ik wel graag heen. Catherine Lee, directeur van Taipei Art Village Residentie, introduceert me bij het kunstenaarskoppel Lee Te-Mao en Hsin Pei-Chin. Ze nodigen me uit om naar Hualien te komen. Ze halen me af op het treinstation en ik logeer bij hen thuis. Ze wonen iets buiten Hualien-stad in een uitgestrekte landbouwstreek met uitzicht op heel veel groen, omringt door bergen.

Lee Te-mao is mixed media kunstenaar en curator, zo stelde hij in 2019 het Fault Line Festival samen. Vooral in het Oosten van Taiwan zijn er veel aardbevingen, vijfhonderd per jaar zo lees ik voor ik ga. Vijfhonderd? Yikes! Bij de laatste echt grote bevingen ontstond er een grote scheur vanuit de zee via het strand de stad in, en die veroorzaakte veel schade. Op weg naar hun huis gaan we naar het strand en wijzend naar een parkeerplaats vertelt hij dat daar een groot hotel stond, en laat een foto zien. Het hotel ziet eruit als een ingestorte mislukte soufflé. Hij zegt dat er een grote kans is dat ik in Hualien bevingen zal voelen maar dat is me gelukkig bespaard gebleven.

Fault Line festival, Kayoko, Layers, 2019.

In de jaren van de pandemie en lockdowns, vertelt Lee ging hij met kunstmatige intelligentie spelen om te onderzoeken wat hij daar mee kan doen in zijn werk. Hij nam het deels op in onderstaande werk ‘Trail’. Een langere versie staat op zijn Youtube kanaal met daarin ook prachtige beelden van natuur. Hij liet dansers een choreografie maken voor een blauw scherm, vergrote vervolgens het beeld tot het korrelig werd en gebruikte daarna een AI algoritme om het te vertragen, stoppen en condenseren. De danser wordt zo een beeldobject, beeldmateriaal. Het korrelige blauwe scherm wordt een blauwe vloeistof in duet met de danser. Een onnatuurlijk beeld wat het gebruik van A.I. zichtbaar maakt.

Naast video maakt hij ook installaties zoals ‘Waves, Small Stones and Mr. Palomar, 2021’ een bureau met een stoel, lamp en het boek van Calvino wat bezoekers op het strand konden lezen. Dat deden ze ook. De lamp was verbonden aan een energieopwekker door golfslag die als de zon onderging de lamp liet branden. Op de foto zien we de installatie in het water. De Oostkust wordt voortdurend geteisterd door wervelstormen wat de zee opstuwt naar land. De installatie stond ver van de vloedlijn, maar op Facebook postte iemand een foto van het werk met de opmerking dat het kunstwerk op het punt stond door de zee verzwolgen te worden waarop Lee en Hsin de auto insprongen. Hij maakte deze foto voordat hij zijn installatie uit het water redde en op het droge bracht.

Lee Te-mao, Waves, Small Stones and Mr. Palomar, 2021.

Hsin Pei-Chin werkt ook in diverse media, ze was onderdeel van de actiegroep met het kunstproject Plum Tree Creek in Taipei. Haar vader was de eigenaar van een fabriek voor textiel applicaties, een bloeiende lokale industrie in Tainan, die langzaam geheel naar China verhuisde. Haar vader weigerde te gaan en bleef open tot hij pensioneerde waarmee de laatste lokale fabriek sloot, eind van een tijdperk. Ze nam de producten die er nog waren mee naar haar studio en experimenteert op het moment met de applicaties en schilderen.

Plum Tree Creek

Work in Progress…

Samen hadden ze een aantal jaren een residentie aan de kust, waar we ook langsrijden. Voorheen kwamen daar ook internationale kunstenaars. Gedurende de jaren van de pandemie verbleven er een aantal lokale kunstenaars die daar vrijer konden wonen en werken. We komen laat aan dus het is al schemerig maar ik kan me er alles bij voorstellen wat een heerlijke plek, hoog op een klif met uitzicht op de zee. Op het moment is het leeg en bezinnen ze zich of ze de residentie verder willen doorzetten ja of nee. Stay tuned …

Hualien stad is het grootste ‘graafschap’ aan de Oostkust van Taiwan maar het heeft een voor Taiwan geringe populatie van circa 320.000 bewoners. Het Oosten was moeilijk bereikbaar en begaanbaar en is mede daardoor in de afgelopen eeuwen minder industrieel ontwikkeld. De natuur is er nog voor een groot deel ongerept. Het gebied heeft prachtige stranden, baaien, dramatische kliffen en enorme bergketens tussen Hualien en het volgende ’graafschap’ Taitung meer naar het zuiden (hierover in een later artikel meer). Voor die lezers die houden van wandelen en kamperen, Yushan en Taroke National Park zijn favoriete bestemming voor wandelaars en klimmers (hoogste piek is 3700 meter), het woongebied van Bunun (en Tsou) in Yushun en Truku in Taroke, hier kom je zeker aan je trekken!

In het boek ‘Two Trees make a Forest’ (Hamish Hamilton 2020, ISBN 978-0735239579) beschrijft Jessica Lee haar tochten door de natuur van Taiwan op een dergelijk poëtische manier dat zelfs ik geboren en getogen op het vlakke land, en wandelen in de bergen (laat staan klimmen) en kamperen in een tent (in mijn hoofd is een tent ook steevast synoniem met regen, storm en kou, ik weet niet waarom) met liefde aan anderen overlaat, me afvraag of ik misschien toch …

Taroke (foto Sebastian Rypson)

Uiteindelijk ben ik blij dat Lee & Hsin me met de auto rondrijden want zo zie ik in de korte tijd die ik had veel van het gebied. Veel mensen verzamelen stenen en er zijn heel veel winkels met sculpturen van steen en ook een museum, maar als we er heen gaan blijkt het dicht te zijn. Als alternatief gaan we Jade zoeken in de rivier en vinden die warempel ook nog, nou ja we…, ik zie behalve heel veel gewone stenen helemaal geen Jade. Te-mao wel en hij geeft me stukjes jade als aandenken om mee naar Nederland te nemen.

Er is volop cultuur en erfgoed in het Oosten. Ook hier zie ik een suikerfabriek opgezet door Japan, het suikerriet dat in 1624 werd meegenomen door de V.O.C. vanuit Indonesië naar Taiwan. De suiker industrie is anno 2023 ter ziele.
De oorspronkelijke bevolking hier vocht met groot succes tegen de, door de eeuwen heen, elkaar opvolgende kolonisators (Nederland, Ming, Qing, Japan). Die bewogen zich vooral voorzichtig langs de kust en lieten allen, nederlaag na nederlaag, ‘de koppensnellers’, met rust in de overweldig imponerende ondoorgrondelijke bergen en koloniseerden er met angst en beven, respect en ontzag met een ruime boog om heen. Ik zag er, teruggekeerd in Taipei, interessant werk over van Liang Ti Yu, Dreams of a Headless Ghosts (solo), in het Kuandu Museum Museum of Fine Arts. Ten tijde van de kolonisatie door de Nationalisten uit China (Krijgswet/Witte Terreur periode, 1949 – 1987) werden er geen koppen meer gesneld. Maar veilig door de imposante bergketens lijkt het Oosten nog altijd meer onafhankelijk gebleven. De focus ligt tot de dag van vandaag op het Westen met het Oosten als beschermd natuurgebied. Als je er heen wil is er geen High Speed Rail maar een ‘boemeltrein’. Ik kreeg niet de indruk dat men daar in het Oosten ook maar enig moment rouwig over is. Hoe ontoegankelijker hoe beter, lekker rustig!

De cultuur van de oorspronkelijke bevolking: onder andere Amis, Atayal, Bunun, Truku, Sakizaya en Kavalan is hier duidelijker aanwezig dan waar dan ook in Taiwan. Ze brengen me door de bergen, langs de kust, weer de bergen in en weer terug, ik zie sporadische dorpen of bouwsels… We stoppen bij vrienden van hen in Fakong waar veel Amis wonen, en ik zie de traditionele huizen waar ik leer over oude gewoontes en leefwijzen en plekken waar mensen nu samen komen om nog steeds sommige oude rituelen en culturele activiteiten uit te voeren.

Fakong (Amis)

Weer onderweg stoppen we op een andere plek langs de weg en ik zie en leer hoe Kavalan van gedroogde bananenbladeren draad maakt waarmee ze dan weer stoffen weven. De oude mevrouw in de foto staat er op dat ik haar help draden te maken en als iemand 97 is doe je gewoon braaf wat je gevraagd wordt. Na wat gepriegel krijg ik zo waar goedkeurende knikjes van haar en lacht ze me bemoedigend toe. Het doet me denken aan mijn bezoek bij master artisan Alice in Pueto Rico met hedendaags kunstenaar Jorge Gonzales die me ook (tevergeefs) bemoedigend bleef toeknikken. Ik maak een hele serie foto’s en stuur ze naar hem op. Het materiaal is anders maar de technieken lijken vrijwel hetzelfde. Als je maar genoeg reist zie je dat gewone mensen overal hetzelfde zijn, ideeën overal naar boven kwamen en uitgevoerd werden zonder dat van elkaar te weten, waar je dan in het resultaat verschillen ziet in patronen en kleuren afhankelijk van beschikbare grondstoffen maar die ook oorsprong en eigenaarschap wat we allemaal zo belangrijk vinden om vast te stellen tegenwoordig ter discussie stellen.

In Hualien zie ik wederom hoe eten onderdeel is van de cultuur. Als ik aangekomen ben gaan we eerst lunchen in, zo vertellen ze, een restaurant met een soep waar niemand van weet wat het recept is, die alleen daar geserveerd wordt en als mensen in Taiwan die Hualien kennen een foto van de soep zien weten ze allemaal precies waar je was, laten we het uitproberen, ik ben benieuwd…

Waar was ik…?

In Hualien worden ook pinda’s geteeld. Een van de pindatelers is een kunstverzamelaar die zijn winkel combineerde met een galerie waar veel lokale kunstenaars gepresenteerd worden, op het moment een fototentoonstelling en ik schaam me maar ik ben de naam van de fotograaf vergeten en kan het nergens terugvinden. Tot mijn verassing serveren ze in het lunchgedeelte pindasoep, Lee & Hsin bestellen een kom. De soep is echt totaal anders dan de pindasoep die ik uit Suriname ken. Het heeft een beige kleur niet bruin en het is dun meer als melk en daar drijven dan hele pinda’s in. Als ik begin te eten smaakt het mierzoet in plaats van hartig en pittig. Een vreemde ervaring, ik houd toch meer van de Surinaamse versie!

Ik bezocht Hualien in mei en dat blijkt de enige maand in het jaar dat er in het gebied een specifiek soort jonge bamboescheuten worden gegeten, een lokale lekkernij. Ergens al kronkelend, oor poppend, in de bergen stoppen we bij een enorm bamboebos aan de kant van de weg en gaan op zoek. Dat blijkt toch echt wel een speciale vaardigheid te zijn die ik absoluut niet beheers en we kopen een zak bamboescheuten bij een vrouw aan de weg. We kronkelen de berg af naar de zee en stoppen bij een plek waar een van de vissers, verse vis die dag gevangen, verkoopt voor de prijs waar ik op de Ten Katenmarkt in Amsterdam nog geen zalmmootje voor 1 persoon van kan kopen. De vis gaat in een koelbox, standaard in de achterbak begrijp ik, van de auto. Voorbereiding is het halve werk…

Toch maar gewoon bamboescheuten kopen.

Bamboescheuten met oesters en tofu.

Vers gevangen vis, likkebaardend lekker…

Thuisgekomen eten we het gerecht van bamboescheuten en op je tong smeltende rauwe verse vis, whaaooooo. Die lezers die vaker artikelen van me lezen, of me persoonlijk kennen, weten dat ik met een glimlach van oor tot oor mijn buikje rond heb gegeten en met diezelfde glimlach in slaap gevallen ben en wakker werd de volgende dag (ik glimlach zelfs nu weer terwijl ik er over schrijf merk ik, hahaha).

Dank:
Aan mijn gastkoppel kunstenaars Lee Te-mao & Hsin Pei-chin in Hualien!

Mijn verblijf in Taiwan is op uitnodiging van en mede mogelijk gemaakt door The Department of Cultural Affairs, Taipei City Government, en het MoCA Taipei. Met dank aan Yen Chi-ping (Deputy Directeur Nationaal Theater Taichung) voor het maken van de connectie met MoCa Taipei’s directeur Loh Li-chen. Mijn accommodatie voor lang-verblijf is mogelijk gemaakt door Treasure Hill Artist Village / Attic Hostel en Trendbeheer. MoCA Taipei en Treasure Hill Artist Village/Taipei Artist in Residency vallen beide onder het bestuur van the Taipei Culture Foundation.