Goed gepland, de combinatie van de tentoonstellingen Nieuw Parijs en New New Babylon in het Kunstmuseum Den Haag. In de Parijs-tentoonstelling volgen we met foto’s en schilderijen van de Impressionisten de ontwikkelingen in het Parijs van het einde van de 19e eeuw. Vernieuwing in de schilderkunst gaat gepaard met sociale onrust, de opstand van de Communards, de verbouwing van de stad door Hausmann en de opkomst van de burgers, en de mode, consumptie en de reclame die daarbij hoort. New New Babylon houdt zich bezig met de vraag of grote visies nog van deze tijd zijn, en hoe die er dan uitzien.
Ik heb de positieve verhalen over het project New Babylon, waar Constant 20 jaar aan werkte, nooit begrepen. Zeker bij de maquettes en afbeelding waarin mensfiguurtjes waren geplaatst trof me juist de onleefbare, kale monumentaliteit van de ruimtes en vormen. Daar moest de mens zich creatief uitleven en spelen? Er waren dan wel trapjes en hoekjes en tunneltjes en muurtjes, maar de belangrijkste vraag was toch: waar slapen we dan? Waar vinden we bescherming? Alsof je een kathedraal tot je beschikking krijgt met de opmerking: prachtig gebouw hè? Ga er nu maar in wonen.
Nu is er New New Babylon: Visions for Another Tomorrow. Een tentoonstelling die, in tegenstelling tot Nieuw Parijs, de wereld zoals hij zou kunnen zijn laat zien. De tentoonstelling neemt het project New Babylon van Constant als uitgangspunt en toont werk van onder andere Afra Eisma, Ambassade van de Noordzee, David Jablonowski, Edwin Zwakman, Emma Talbot, Frank Ammerlaan, Sally von Rosen, The Otolith Group en Werker Collective.
(Een tip: ga na de zaal met werk van Constant meteen naar links. Daar vind je werken van Jonas Staal, Afra Eisma en de Ambassade van de Noordzee, die samen een heldere reactie op Constant vormen.)
De installatie van Ambassade van de Noordzee laat ons kennis maken met een nieuwe manier waarop we de wereld kunnen inrichten, met objecten als instrumenten in een nieuwe manier van denken. Uit de zaaltekst: “Volgens de Ambassade van de Noordzee verdient de Noordzee zijn eigen politieke representatie. Met dat doel kwam het collectief van kunstenaars, wetenschappers en juristen samen met belangenbehartigers van de gas- en olie-industrie, visserij en natuurorganisaties voor een oefening in vertegenwoordiging. Door een voorwerp te kiezen, werd elke deelnemer een tijdelijke vertegenwoordiger van zo’n stem uit de zee.”
Wat we zeker nodig hebben in de nieuwe, nieuwe wereld is het werk van Afra Eisma. De installatie Splashdown Tender bevat alles wat in Constant’s New Babylon mist: zachte vormen en materialen, vrolijke figuren in felle kleuren, een ruimte als een uitnodigend eiland van troost en plezier. Ik kan me niet voorstellen dat het leven in New Babylon tot inspiratie voor dit werk zou leiden.
Door het werk van Jonas Staal begreep ik ineens waarom het werk van Constant als een dystopie overkomt terwijl het als een utopie gepresenteerd werd: een gebrek aan natuur. In New New Babylon: Study of a Crisis-Utopia onderzoekt Staal of New Babylon daadwerkelijk kan worden uitgevoerd. Niet in nieuwe structuren, maar toegepast op booreilanden. Staal laat die onteigenen en projecteert er het denken van Constant op.
Hij voorziet de stalen eilanden van begroeiing door bomen en struiken. De overwoekering is niet alleen een symbool van de ineenstorting van een samenleving zoals je die in films ziet, maar de kille wereld wordt er leefbaar door! Doe mij zo’n eiland, als de overstroming van ons land een feit is.
De mooist gekozen reactie op het werk van Constant is van Kinke Kooi. Een zachte tekening met handen die reiken naar een cozy ondergrondse wereld, met daarin onder andere een bol wol. Een draad als tegenhanger van de lineaire wereld, ymbool van verbinding, warmte, bron van dekens en kleding en alles wat ons beschermt tegen de kilte van de technocratie, “van het wiel en de ladder die van oudsher worden beschouwd als symbool voor vooruitgang.”
De zaaltekst over het werk van Steffani Jemison zegt: “De blauwe lucht is in deze poëtische film een plek van hoop en optimisme. […] Het oude theaterdoek toont een sterrenhemel, en lijkt ooit gebruikt te zijn als achtergrond voor spel en verbeelding. De film verwijst ook naar de Zwarte geschiedenis. Voor tot slaaf gemaakte mensen was de lucht een symbool voor vrijheid.”
Met een stelletje dat het werk van Jemison onschadelijk maakt door het als achtergrond voor een Instagrampost te gebruiken zijn we terug in de echte wereld. Het gekke aan de tentoonstelling is dat ik geen moment dacht aan de buitenwereld. Aan de dystopie van Netanyahu, Putin, Orban en Trump. De mannen die Babylon in sneltreinvaart naar de ratsmodee helpen…
In februari maakte Donald Trump tijdens een persconferentie met Netanyahu bekend dat de VS de Gazastrook wilden herontwikkelen tot de “Rivièra van het Midden-Oosten”. Daarvoor zouden ongeveer 2 miljoen Palestijnen (als ze niet al vermoord waren) naar andere landen in de regio verplaatst worden. In de satirische video Trump Gaza, die eerder was te zien tijdens Tec Art in Rotterdam, laten Solo Avital en Ariel Vromen beelden van een kapotgeschoten stad overlopen in de natte droom van Trump. Een wereld met feestvierende mensen, glimmende hoogbouw, superjachten in de baai, Trump en Netanyahu op strandstoelen met hun cocktails. Blije mensen overal.
De video, die natuurlijk als cynisch commentaar bedoeld is, staat nu op het Instagramaccount van RealDonaldTrump en is effectief onschadelijk gemaakt. Noemden we dat in de jaren 90 niet Appropriation art?
Te zien tot en met 31 augustus
Kunstmuseum Den Haag
Stadhouderslaan 41
2517 HV Den Haag
https://www.kunstmuseum.nl/
Dinsdag tm zondag 10:00 – 17:00 uur
Leave a Reply