Hammershøi by Elmgreen & Dragset @ National Gallery of Denmark, Kopenhagen

Hammershøi by Elmgreen & Dragset @ National Gallery of Denmark, Kopenhagen

De schilderijen van de Deense schilder Vilhelm Hammershøi (1864-1916) zijn sober van kleur. In de meeste gevallen gebruikte hij slechts zwart, wit en grijs. Op veel van zijn werken staan interieurs afgebeeld, die al even sober zijn. Een enkele keer is er een vrouwfiguur in aanwezig. Zij leest, mijmert, of wijdt zich geheel in gedachten aan het huishouden. Je voelt direct dat de interieurs verwijzen naar een innerlijke wereld. De hoeveelheid deuren en ramen dragen daaraan bij. Het werk is zacht, subtiel, atmosferisch. Op de website van Boijmans lees ik dat het werk van Hammershøi wordt gezien als ‘het hoogtepunt van de Deense schilderkunst van rond 1900’, en dat het door internationale musea begeerd wordt, maar in elk geval in Nederland zelden te zien is. Boijmans bezit één schilderij.

Hammershøi by Elmgreen & Dragset @ National Gallery of Denmark, Kopenhagen

Ik zag het werk onlangs voor het eerst in het echt in het Statens Museum for Kunst in Kopenhagen. Het Scandinavische kunstenaarsduo Elmgreen & Dragset (bekend van oa een Prada winkel in de woestijn en het monument voor onder het nationaal-socialisme vervolgde homo’s in Berlijn) nam het werk als uitgangspunt voor een groepstentoonstelling. Zij zien in het werk vooral ook veel ‘afwezigheid’, vooral van geluid en leven, en een ambivalente houding ten opzichte van het gevoel ergens thuis te zijn. Want waar voel je je thuis? In een daadwerkelijk interieur, met tastbare dingen, die elk aan iets doen denken of een functie hebben verworven? En wat als daar een vervreemdend element in voorkomt, zoals een raam dat niet lekker sluit, een deur die klappert? Wanneer, kortom, houdt je huis op een thuis te zijn?
Een andere invalshoek is die van de psychologische ruimte en de betekenis van de deuren daarin. Houden ze je binnen, of sluiten ze de wereld buiten? Je zou in de schilderijen van Hammershøi ook een stilte voor de storm kunnen herkennen, een vage dreiging. Ook lees je er smaak aan af, de geaccepteerde ‘Nordic Hygge’ manier van een huis inrichten, met tegelijkertijd in herinnering de vreselijke taferelen die zich onder de oppervlakte van dit comfortabele bestaan afspelen zoals verbeeld door Ingmar Bergman en Lars von Trier.

Hammershøi by Elmgreen & Dragset @ National Gallery of Denmark, Kopenhagen

Hammershøi by Elmgreen & Dragset @ National Gallery of Denmark, Kopenhagen

Hammershøi by Elmgreen & Dragset @ National Gallery of Denmark, Kopenhagen

Het duo Elmgreen &Dragset heeft getracht binnen dit kader een aantal accenten te leggen met werken van verschillende kunstenaars. In het immense museum zijn drie zalen aan de presentatie gewijd, die de titel kreeg ‘There I belong’, ontleend aan Hans Christiansen’s lied ‘In Denmark I was born, there I belong.’

Hammershøi by Elmgreen & Dragset @ National Gallery of Denmark, Kopenhagen

Van henzelf is een installatie te zien van een aantal deuren, die allemaal iets mankeren. Ze kunnen niet open omdat ze bijvoorbeeld aan twee kanten een klink hebben in plaats van aan één kant scharnieren. Staan in een onmogelijke hoekopstelling, zijn twee deuren ineen. Stuiten op nog een deur. Beklemmend is het wel, en vooral de vraag of je binnen- of buitengesloten wordt komt in je op. In dialoog met een Hammershøi- schilderij van twee kaarsen plaatsten ze een beeld van marmeren kandelaars.

Hammershøi by Elmgreen & Dragset @ National Gallery of Denmark, Kopenhagen

Njideka Akunyili Crosby maakte een enorm werk waarin zij in een interieur zit dat volledig in beslag wordt genomen door afbeeldingen uit haar thuisland Nigeria. Hier kijk je eigenlijk ook in een hoofd in plaats van in een kamer.

Hammershøi by Elmgreen & Dragset @ National Gallery of Denmark, Kopenhagen

Liliane Maresca stierf aan aids. Van haar zijn een aantal foto’s te zien waarin zij een performance uitvoert in een leegstaand pand in Buenos Aires. Er was toen net democratie in Argentinië, de deuren die te zien zijn worden uitgelegd als nieuwe mogelijkheden. De eenzame vrouw doet trouwens ook denken aan de dames uit de schilderijen van Hammershøi.

Een soort van inkopper is een kleine gravure van Louise Bourgeois waarin de bovenkant van een vrouwenlichaam verhuld wordt door een huis. Interessanter is het drieluik van Francesca Woodman, die zelfmoord pleegde op 22- jarige leeftijd. Zij fotografeerde zichzelf consequent in lege interieurs waarin zij met een lange sluitertijd van haar persoon een soort geest maakte, die ronddoolt in een nooit eindigende nachtmerrie. (Van allebei helaas geen foto)

Hammershøi by Elmgreen & Dragset @ National Gallery of Denmark, Kopenhagen

Ugo Rondinone (rechts) leverde een zilveren raam. Hij zegt hierover: ‘Windows are a Romantic symbol of expansion and unfulfilled desires.’
Thomas Ruff stuurde een foto van een deur, ook wel een inkopper. Dat had wel iets spannenders kunnen zijn.

Hammershøi by Elmgreen & Dragset @ National Gallery of Denmark, Kopenhagen

    Rechts Thomas Ruff.

Opvallend: nergens hangen naambordjes. Dit komt over als een heel direct statement om het ‘interieur’ dat met deze verzameling werken tot stand is gekomen niet te verstoren.

Het verstilde werk van Hammershøi maakte veel indruk op mij. Hoe langer ik bleef staan, hoe vreemder de kamers werden. De koele en melancholische kleuren, de mogelijke verhalen. Wat te denken van al die deuren? Na de installatie van Elmgreen&Dragset raakte ik ervan overtuigd dat er achter deze deur nog één zat, en nog één. Wat een rijkdom aan gedachten heeft een grijze namiddag in zich.

Hammershøi by Elmgreen & Dragset @ National Gallery of Denmark, Kopenhagen

Na deze drie zalen dwaalde ik verder door het enorme museum. Het is een beeldschoon, klassiek gebouw met een hypermoderne aanbouw waarin onder andere van alle belangrijke kunstperiodes de Deense toppers worden getoond, vaak in dialoog met hun Europese collega’s. Alles in balans en op punten uiteraard voorzien van perfect Scandinavisch design.

Het Nordic Light scheen mij overal rustgevend toe.

There I belong.
Hammershøi by Elmgreen & Dragset
National Gallery of Denmark

t/m 1 september.

www.smk.dk

Hammershøi by Elmgreen & Dragset @ National Gallery of Denmark, Kopenhagen

About Inge Pollet 40 Articles
Schrijver, dichter, ex-kunstenaar. Werkt als tentoonstellingsmaker en projectontwikkelaar. Plaatsmaker voor kunst en poëzie. Redacteur, nadenker. Wildspotter buiten en binnen het veld. Atelierbezoeker. Hardloper. Sterrenkijker.

Be the first to comment

Leave a Reply

Your email address will not be published.


*